„Trudno powiedzieć, ile było bomb.” Upamiętnili 77. rocznicę bombardowania Garwolina

– Najbliższe bomby spadły na początku ulicy Senatorskiej, przy Kościuszki. Druga u Baranowskich, to jest mniej więcej naprzeciwko obecnego Urzędu Skarbowego w stronę rzeki. Trzecia bomba spadła jak z górki zjedzie się do rzeki, ostatni dom na lewo, gdzie mieszkał Kostek Kozłowski. Trudno powiedzieć ile było bomb. Samoloty zrzucały materiały łatwopalne po całym mieście – tak bombardowanie Garwolina z 1939r. wspomina Roman Siarkiewicz, który w tamtym czasie miał 8 lat. Wczoraj, w 77 lat po tych wydarzeniach, Garwolin i powiat upamiętnili kolejną rocznicę bombardowania miasta nad Wilgą.

Obchody 77. rocznicy bombardowania Garwolina rozpoczęły się w czwartek 8 września o godzinie 18:00 mszą święta w kolegiacie Przemienienia Pańskiego. Historyk Zbigniew Gnat-Wieteska, prosząc księży o odprawienie mszy, przypomniał historię bombardowania Garwolina i przybliżył zgromadzonym postaci ks. Mariana Juszczyka – proboszcza i dziekana garwolińskiego kapelana obwodu „Gołąb" ZWZ/AK, rejenta Antoniego Pinakiewicza i woźnego Urzędu Miejskiego w Garwolinie Bolesława Warownego, którzy zostali aresztowani i rozstrzelani przez okupanta niemieckiego w dniu 17 lipca 1942 r. na drodze z Pilawy do Łucznicy. Po mszy, wieloletni prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Obwodu „Gołąb” w Garwolinie Marian Cabaj i wieloletni, emerytowany garwoliński nauczyciel Józef Siarkiewicz dokonali odsłonięcia wiszącej na murach kolegiaty tablicy pamiątkowej, poświęconej rozstrzelanym przez Niemców. Poświęcenia tablicy dokonał ks. Wojciech Sobieszek. Następnie delegacje złożyły pod tablicą kwiaty i zapalili znicze. W uroczystości udział wzięli m.in.,: starosta garwoliński Marek Chcialowski, burmistrz Garwolina Tadeusz Mikulski, radny sejmiku wojewódzkiego Krzysztof Żochowski, przedstawiciele służb mundurowych, ŚZŻAK Obwodu „Gołąb” i szkół.

Następnie część uczestników uroczystości udała się na „Skwer Solidarności” w centrum Garwolina, gdzie od godziny 8.00 rano można było oglądać wystawę zdjęć Garwolina po bombardowaniu sprzed 77 laty.

A więc wojna. Sterty gruzu, kominy i zgliszcza

Wieczorem, w spowijającym Garwolin mroku, oglądający wystawę usłyszeli sygnał syren i komunikat radiowy o wybuchu II wojny światowej. – A więc wojna. Z dniem dzisiejszym wszelkie sprawy i zagadnienia schodzą na plan dalszy. Całe nasze życie publiczne i prywatne przestawiamy na specjalne tory. Weszliśmy w okres wojny. Wysiłek całego narodu musi iść w jednym kierunku. Wszyscy jesteśmy żołnierzami. Musimy myśleć tylko o jednym: walka aż do zwycięstwa – z głośników popłynął głos ówczesnego prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego. Chwilę później zebranych na skwerku powitali organizatorzy wystawy – Krzysztof Kot i Sebastian Jędrych – twórcy portalu Garwolin.org.

– Dokładnie 77 lat temu, 8 września 1939 roku, w niedzielę po południu, lotnictwo niemieckie zbombardowało Garwolin. Powtórzyli to na drugi dzień. Jako portal Garwolin.org przygotowaliśmy dla państwa wystawę składająca się z 14 kart, na których znajdują się 42 zdjęcia, przedstawiające Garwolin po bombardowaniu z lat 1939, 40 i 41. Wystawę, która tu państwo widzą, prezentujemy od 8.00 rano. Chcieliśmy by jak najwięcej osób dowiedziało się, co przeżyli nasi dziadkowie bądź nasi rodzice. Zdjęcia ukazują Garwolin, który podnosi się z kolan po tragedii, jaka go spotkała we wrześniu 39. roku. Sterty gruzów, kilka budynków i same kominy, z których kiedyś leciał dym, a w mieście było czuć zapach chleba, który wypiekano. Z budynków zostały tylko kominy i zgliszcza... Większość zabudowy była drewniana. Według szacunków centrum Garwolina zostało zniszczone w 90%, a cały Garwolin w 70% – mówił Krzysztof Kot.

Wykonując odbitki dla Niemców, kilka sztuk robił dla siebie

– Zdjęcia z naszej wystawy gromadziliśmy przez 4 lata naszej działalności dla dobra was mieszkańców Garwolina i powiatu garwolińskiego. Pochodzą one z trzech zbiorów. Chcielibyśmy z tego miejsca podziękować Ośrodkowi "Karta", naszemu wielkiemu fanowi i osobie której wiele zawdzięczamy, niezastąpionemu Łukaszowi Żak i śp. pani Barbarze Witczak-Witaczyńskiej i jej rodzinie, dzięki której mamy dostęp do zbiorów, które przechowała do dnia dzisiejszego. Zdjęcia na wystawie ze zbiorów p. Basi w większości, albo wszystkie zostały wykonane przez Niemców, którzy przynosili klisze do zakładu, który w czasie okupacji prowadził jej ojciec chorąży 1PSK Narcyz Witczak-Witaczyński, który wykonując odbitki dla Niemców, kilka sztuk robił dla siebie. Tym sposobem możemy dziś oglądać te zdjęcia – dodał Sebastian Jędrych.

„ Rota”, minuta ciszy i wspomnienia świadków bombardowania

Organizatorzy wystawy podziękowali wszystkim, którzy przyczynili się do jej powstania oraz zaprosili uczestników spotkania do uczczenia minutą ciszy ofiar bombardowania w Garwolinie oraz wszystkich, którzy polegli podczas II wojny światowej. Następnie odśpiewano „Rotę” i odczytano wspomnienia świadków bombardowania Garwolina. Uczestnicy uroczystości usłyszeli wspomnienia księży z Archiwum Parafialnego o tym jak w 1933 roku Garwolin ćwiczył się na ewentualność bombardowania, wspomnienia dowódcy 26. Pułku Ułanów z 14-15 września 1939, Stanisława Zalecha pochodzące z książki "Moje Sulbiny" oraz Romana Siarkiewicza. Spisane słowa świadków bombardowań odczytali Łukasz Makulec, Krzysztof Kowalski, Wojciech Szczegot i Piotr Kapica. Treść większości wspomnień można znaleźć, klikając tutaj – Garwolin.org. Rocznicowe spotkanie na skwerku zakończyła projekcja filmu z Garwolina z 1941roku.

Fotografią i słowem przybliżyli dramat Garwolina

– Dwa miasta w Polsce były doświadczalnie bombardowane. Jedno miasto murowane Wieluń, a drugie miasto Garwolin. I ten dramat, który nam tutaj przybliżyli panowie poprzez fotografie, poprzez słowa czytane i mówione świadczy o tragedii naszego miasta – mówił burmistrz Garwolina Tadeusz Mikulski. Włodarz podkreślił, że Garwolin dotknęły dwie tragedie w dziejach jego istnienia: przejście przez miasto Szwedów i wojsk księcia Jerzego Rakoczego w 1655-56 roku oraz zniszczenia podczas II wojny światowej. Burmistrz zaznaczył, że mimo to Garwolin nigdy się nie poddał i ciężką pracą wielu ludzi podźwignął się ze zniszczeń. Włodarz miasta podziękował twórcom portalu Garwolin.org za organizację wystawy, przypomnienie historii i upowszechnianie tego, co garwolińskie.

Jak co roku częścią obchodów rocznicy bombardowania Garwolina jest 3. bieg z cyklu Grand Prix Ziemi Garwolińskiej, który odbędzie się 11 września na Zarzeczu. Start o godzinie 15.00.

Organizatorami wydarzeń rocznicowych są: Centrum Sportu i Kultury w Garwolinie, Miasto Garwolin, Powiat Garwoliński, Garwolin.org, Powiatowe Centrum Kultury i Promocji w Miętnem oraz Stowarzyszenie Truchtacz.pl

(ur) 2016-09-09 17:06:09