14 historii młodych bohaterów. Po 80 latach wracają do ludzkiej pamięci

Po prawie 80 latach od śmierci, dzięki projektowi „Więcej niż sentyment” opowiedziane zostaną historie 14 Polaków, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. Ich losy zostały odkryte i zebrane na przestrzeni blisko 30 lat. Franek, Kazik, Janek, Antek, Stefan, Staszek, Mietek, Antek, Zygmunt, Leon, Zygmunt, Heniek, Rysiek Zbyszek... – to losy już niezapomniane. Historie czternastu warte są przypomnienia zwłaszcza w okresie, kiedy wspominamy tych, którzy odeszli. Każda polska społeczność ma swoich symbolicznych wojennych bohaterów.

Franek i Kazik zginęli w czasie akcji „Burza”; Heniek został zastrzelony przez żandarmerię, a Janek zamęczony w niemieckim areszcie; jeden Antek zginął od miny, a drugi – w czasie nalotu; Stefan zmarł w alianckim szpitalu; Staszek zginął w akcji partyzanckiej; Mietek i Zygmunt polegli w Powstaniu Warszawskim; Leon i Zygmunt – zginęli podczas kampanii wrześniowej 1939 roku; Ryśka i Zbyszka rozstrzelano w egzekucjach w Warszawie… Mieli zaledwie po dwadzieścia parę lat, najmłodszy z nich – tylko 16 lat. Rodziny niektórych z nich straciły wszystkie swoje dzieci w okresie wojny. Każda z historii jest wyjątkowa, bolesna, zasługująca na pamięć.

W tym tygodniu, w okresie, w którym wspominamy zmarłych, zostaną opowiedziane historie 14 młodych ludzi, mieszkańców Mazowsza, o których losach zapomniano. Łączą ich: młody wiek, miejsce zamieszkania, aktywne działanie w Szarych Szeregach w strukturach Armii Krajowej oraz śmierć. To niezwykle wzruszające odkrywanie i poznawanie takich historii. Młodych, przyzwoitych, aktywnych społecznie ludzi, których tragedią było to, iż ich młodość przypadła na lata wojny. Dotarcie do dokumentacji, opowieści, liczne spotkania z rodzinami, historykami trwały wiele lat. Poznając los po losie, chciałem, aby pamięć o nich nie została zapomniana, aby lokalna społeczność upamiętniła, a przez to poznała Ich losy. Dziękuję tym, którzy opowiedzieli mi te historie, tym którzy przekazali materiały, tym którzy wspierali – powiedział Zbigniew Winiarek, pomysłodawca projektu „Więcej niż sentyment” z Fundacji Meritum.

Blisko 30 lat poszukiwań…

Zebranie informacji, które pomogły poznać losy każdego z 14 młodych harcerzy, wymagały wielu lat pracy. Dotarcie do świadków, rodzin, historyków, grobów, dokumentów, zdjęć trwało od 1981 roku. Pomysłodawca projektu wiedział, że losy czternastu zasługują na to, aby pamięć o nich była przypomniana lokalnej społeczności i upamiętniona. Projekt: „Więcej niż sentyment” rozwijał się sukcesywnie. Coraz więcej treści i faktów pojawiało się, aby w rezultacie powstało opracowanie poświęcone ich pamięci. To koncept, który ma na celu zachęcić także inne społeczności lokalne do poszukiwania w swojej historii takich losów, które są godne upublicznienia i upamiętnienia poprzez aktywizację różnych środowisk danej społeczności. Projekt pokazuje, jak wiele pozytywnych emocji dostarcza realizacja takich projektów, kiedy ludzie angażują się w działania społeczne. To także utrwalanie wartości patriotycznych, pozytywnych postaw społecznych, wzorców godnych naśladowania, które są istotne w dzisiejszych czasach. Autorowi przyświecały słowa Naczelnika Szarych Szeregów Stanisława Broniewskiego ps. „Orsza”: „Wartości, które wówczas powstały, nie mogą popielić się z biegiem czasu wśród gruzów, nie mogą szarzeć powoli w pamięci ludzkiej. Muszą być przywrócone życiu. Muszą zostać przekazane żywym. Dlatego trzeba o nich mówić!”.

Utrwalenie pamięci. Poszukiwania…

Od 1981 roku Zbigniew Winiarek to społecznik, pasjonat historii, zwłaszcza poświęconej harcerstwu i Szarym Szeregom na Mazowszu w podwarszawskim garwolińskim powiecie i autor licznych opracowań na temat harcerstwa na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Przez lata docierał do licznych informacji o poległych harcerzach z tego powiatu. Czytał listy, dokumenty. Poszukiwał zdjęć, które przestały być anonimowe. Analizował istniejące opracowania. Odwiedzał tych, którzy pamiętali okres wojny i młodych harcerzy. Poznawał rodziny. Spisywał. Stał się autorem projektu o nazwie: „Więcej niż sentyment”, który wsparli przede wszystkim lokalni miłośnicy historii z portalu Dawny Powiat Garwolin i okolice. Swoje dokonania gromadzi na witrynie www.harcmistrz.pl. – Cieszę się, że pamięć o 14 młodych ludziach zostanie poznana przez mieszkańców Garwolina i powiatu oraz Mazowsza, że na zawsze będą i pozostaną oni honorowymi obywatelami tej społeczności. Dziękuję radnym rady miasta Garwolina oraz wszystkim tym, dzięki którym przywróciliśmy pamięć o czternastu wspaniałych. Swoim działaniem chcemy zachęcić także inne społeczności w Polsce do poszukiwania i upamiętniania pamięci bohaterów z ich regionu – dodaje autor projektu Zbigniew Winiarek.

Pamięć odszukana i upamiętniona

Projekt „Więcej niż sentyment” przywrócił zapomnianą pamięć, należny szacunek poległym, ale także dostarczył licznych wzruszeń dla ich rodzin. W rezultacie powstało opracowanie, a społeczność lokalna poznała zapomniane historie. Jednym z przejawów tych działań jest fakt, iż po długich staraniach wnioskodawców 25 października br. odbędzie się nadanie przez Radę Miasta Garwolina tytułu: „Zasłużony dla Miasta Garwolina” 14 członkom Hufca Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego – konspiracyjnego Roju „Orłów” Szarych Szeregów – żołnierzom Armii Krajowej, którzy zginęli bądź zostali zamordowani w czasie ostatniej wojny.

Trochę historii…

Szare Szeregi to kryptonim konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego. Były one przede wszystkim organizacją wychowawczą, mającą za zadanie ochronę najmłodszych przed zgubnymi skutkami wojny oraz przygotowanie ich do życia w wolnej i demokratycznej Polsce. Najstarsi z harcerzy uczestniczyli w różnych formach walki jako żołnierze Armii Krajowej, ale wszyscy członkowie Szarych Szeregów otrzymali status członka Armii Krajowej, poczynając od najmłodszych Zawiszaków, poprzez Bojowe Szkoły, kończąc na Grupach Szturmowych. Najbardziej znane kryptonimy szaroszeregowej służby to: Mafeking, WISS, Mały Sabotaż, Akcja N (Niemcy), Wielka Dywersja, Akcja M (Młodzież) i in. w ramach programu „Dziś – jutro – pojutrze”. Posiadali swoje struktury na terenie całego kraju. W okresie wojny należało do nich ponad 8 tysięcy harcerzy. Podczas II wojny światowej Szare Szeregi były w strukturach Armii Krajowej. Także Szare Szeregi działały na terenie jednego z powiatów na Mazowszu. Aż 241 harcerzy liczył Rój „Orłów” Szarych Szeregów na terenie powiatu garwolińskiego. Prowadzili go dwaj przedwojenni instruktorzy: phm. Marian Jaworski, który już w październiku 1939 roku zorganizował podziemne struktury harcerstwa oraz phm. Czesław Chytrowski, który rozbudował szaroszeregowy program „Orłowa” o wartości wychowawcze, ale także i o wojskowe.

Partnerzy Projektu: Projekt: „Więcej niż sentyment” jest realizowany w ramach działań Fundacji Meritum, którego częścią jest witryna www.harcmistrz.pl oraz przy współpracy Agencji MWM PR – media, wizerunek, marketing.

Projekt wspierają: rodziny uhonorowanych harcerzy oraz dawnych liderów harcerskich, Urząd Miejski w Garwolinie, Centrum Sportu i Kultury w Garwolinie, Dawny Powiat Garwolin i Okolice, Twój Głos - gazeta powiatu garwolińskiego, Podlasie24.pl – portal informacyjny.

Więcej informacji na: www.fundacjameritum.pl, www.harcmistrz.pl, www.facebook.com/harcmistrzpl

(Inf. Pras., oprac. ur) 2017-10-25 09:25:15

Fot. archiwum Z. Winiarek