Maska… depresja młodego człowieka

Agresywny nastolatek, używający wulgaryzmów w stosunku do rodziców i nauczycieli, przestraszona dziewczyna, jaką widzimy na ulicy, doskonale zapowiadający się w latach 90.tych XX w. psychiatra, który strzela do siebie, szanowany biznesman, ojciec i mąż, którego żona znajduje na strychu, kobieta całymi dniami oglądająca seriale, nie myjąca włosów i potykająca się o wszystko wokół, muzyk lub piosenkarka, którzy na lata znikają ze sceny, babcia, która nie chce jeść, nie ma potrzeby wstawać z łóżka, płaczący, rozdrażniony chłopiec, który moczy się w nocy – to nie jedyne, to jedne z symptomów wspólnego mianownika pojawiającego się w życiorysach tych osób – depresji.

– Klasyczne manifestacje depresji to smutek, przygnębienie, płaczliwość. U dzieci choroba ta często objawia się gniewem, drażliwością, dolegliwościami w ciele: bóle brzucha, biegunki, wymioty, omdlenia, moczenie nocne. Adolescenci (młodzież) chorujący na depresję stają się z kolei, bardziej aktywnymi na tle rówieśników, pojawia się u nich drażliwość, złość lub rozpacz, demonstrowanie wrogości wobec otoczenia – nastolatek najczęściej zachowuje się w sposób odpychający, zniechęcający do nawiązania kontaktu. Może też ograniczać kontakty z rówieśnikami lub w ogóle zaprzestać życia towarzyskiego. Możliwa jest również u niego reakcja zobojętnienia, apatii, zmniejszenia, a nawet utraty zdolności do przeżywania radości (anhedonia). Młody człowiek przestaje cieszyć się z rzeczy lub wydarzeń, które wcześniej sprawiały mu radość, zaniedbuje też podstawowe obowiązki. Może np. odmówić porannego wstawania, chodzenia do szkoły, wychodzenia z domu, a w skrajnych przypadkach ze swojego pokoju, zaniedbywać higienę osobistą, naukę. W sytuacji zwrócenia mu uwagi może wrzeszczeć lub płakać. Może mówić, że nikomu na nim nie zależy i najlepiej byłoby gdyby go/jej nie było, że wszystko jest bez sensu, że jest beznadziejny/a, że to jego/jej wina, że nie umie się zdecydować. U starszych nastolatków depresja często przybiera maskę buntu wobec rodziców, nauczycieli. Młody człowiek nie przestrzega zasad, przejawia zachowania agresywnie, a niekiedy autoagresywne. Może nagle zacząć chodzić wiosną lub latem w bluzach z długim rękawem lub dziewczęta latem w rajstopach, by ukryć ślady samouszkodzeń – tłumaczy Agnieszka Nowak, pedagog, absolwentka rehabilitacji dzieci z zaburzeniami rozwojowymi oraz psychologii klinicznej i zdrowia SWPS, dyrektor Poradni i Ośrodka ORTUS.

Depresja może pozostać niezauważona

Temat depresji dziecięcej wywołało tragiczne wydarzenie w życiu 13-letniej Julii Głaszczki i piknik charytatywny dla dziewczynki, który odbędzie się w najbliższą niedzielę (program imprezy>>>). Dochód z pikniku będzie przeznaczony na leczenie, rehabilitację i terapię nastolatki, która na skutek depresji znalazła się w sytuacji zagrożenia życia. Dziewczynka, która po upadku z wysokości, doznała złamania kręgosłupa i miednicy, obecnie walczy o powrót do sprawności. W obliczu takiego zdarzenia wiele osób zadaje sobie pytanie, jak do tego doszło i czy dorośli mogli wcześniej zauważyć niepokojące objawy. –  Z powodu charakterystyki objawów obserwowanych u dzieci i młodzieży i wiązania ich z wiekiem dojrzewania (wiele zachowań jest podobnych), a także sposobem wychowywania, depresja u dzieci i adolescentów pozostaje w wielu przypadkach niezauważona lub jest mylona z innymi rodzajami problemów behawioralnych. Niektórzy twierdzą, że niemożliwym jest, aby dziecko wpadło w depresję, przecież ono nie ma problemów. Otóż ma…i to całą gamę często niemożliwych do udźwignięcia w pojedynkę trosk… – podkreśla Agnieszka Nowak. 

Pandemia i izolacja zachwiały poczuciem bezpieczeństwa

Dyrektor Poradni i Ośrodka ORTUS zaznacza, że trwająca od 15 miesięcy pandemia i wynikająca z niej długa i nieprzewidywalna w czasie izolacja społeczna, nieprzygotowanych do niej całych systemów rodzinnych (rodzin), zachwiała poczuciem bezpieczeństwa wszystkich jej członków. – Nasze dzieci straciły pewność, co do swoich kompetencji, ciekawość świata zmieniła się w lęk przed nim. Covid-19 wpłynął też na zachowania i przekonania adolescenta o sobie, stosunek do innych ludzi, obowiązków i przedmiotów. Młodzież zaczęła pytać "po co to?" Świat stał się nieprzewidywalny, a początkowe zachłyśniecie intensywniejszymi relacjami internetowymi z rówieśnikami, zaledwie po tygodniach obnażyło wewnętrzną pustkę, z jaką przyszło im się zmierzyć. Człowiek jako ssak potrzebuje w chwili słabości przytulenia, dotyku, kontaktu wzrokowego pełnego akceptacji i zrozumienia. Dziecko tym bardziej, niezależnie ile ma lat, bo przecież nie jest jeszcze samodzielne. To pozwala nam ludziom poradzić sobie ze stresem, bólem, lękiem czy stratą – mówi specjalistka. 

116111.pl – Nie jest wstydem powiedzieć, że ci trudno, że życie boli… to przejaw odwagi

– Heterogenność (różnorodność polskich rodzin: kompetencje wychowawcze, liczebność rodzin, warunki materialne i organizacja przestrzeni) uniemożliwiają czasem nastolatkom w czasie pandemii skorzystanie z pomocy z powodu braku intymności. Obserwuje się, iż podczas pandemii zmniejszeniu uległa liczba dzieci i młodzieży dzwoniących do Telefonów Zaufania. Nie łatwo jest mówić o problemach, gdy obok siedzi brat czy siostra, matka czy ojciec. Młodzi nie powiedzą też wychowawcy, pedagogowi szkolnemu czy psycholożce.. często nawet wtedy, gdy mieli z nimi dobry kontakt , no bo jak przez kamerkę o życiu gadać... Czasem nie mają siły czy odwagi, by po taką pomoc sięgnąć, a czasem w odpowiedzi na swoje zwierzenia słyszą: weź się w garść, dasz radę…więc po co kontynuować zwierzanie się, kiedy raz już ich uczucia unieważniono. Będą też chcieli oszczędzić rodziców, nie zawracać im głowy lub wstydzą się swoich problemów. W depresji dominuje poczucie winy, lęk, negatywne oczekiwania, negatywna samoocena, negatywna interpretacja doświadczeń, skupianie się na przeszłości, ruminacje- rozpamiętywanie problemów, ksobność- branie wszystkiego do siebie, schemat myślowy ofiary, ale też myśli o samobójstwie, jako o jedynym wyjściu z bólu, sytuacji.. co znacznie utrudnia szukanie pomocy.. do tego dochodzą zaburzenia snu, apetytu, zmęczenie, bóle somatyczne. Przyczyn depresji może być wiele: najogólniejszy podział dotyczy czynników endogennych i egzogennych. Ich ustaleniu służy wywiad z chorująca osobą – wyjaśnia pedagog.

– Jeśli czytasz ten artykuł i zauważasz u siebie objawy, o których pisałam, napisz lub zadzwoń: tel.:116 111 telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, strona :116111.pl. Nie jest wstydem powiedzieć, że ci trudno, że życie boli…to przejaw odwagi. Na linii czeka ktoś, dla kogo jesteś ważny/a – zapewnia Agnieszka Nowak. 

Pamiętaj: Depresja to choroba, leczona daje szanse na wyzdrowienie, nie leczona prowadzi do zmian neurodegeneracyjnych lub do śmierci. W grupie nastolatków choruje na nią około 20%.

autor: Agnieszka Nowak – pedagog, absolwentka rehabilitacji dzieci z zaburzeniami rozwojowymi oraz psychologii klinicznej i zdrowia SWPS, Dyrektor Poradni i Ośrodka ORTUS, oprac. ur
Grafika ilustracyjna: Pixabay