Reklama

Cmentarz żydowski w Sulbinach będzie oznakowany!

06/04/2022 09:49

Po kilkudziesięciu latach, małymi krokami rusza proces oznakowania cmentarza żydowskiego w Sulbinach. "Kirkut" zostanie ocalony od zapomnienia! Trafiają tutaj także kolejne macewy!

Umowa dzierżawy wieczystej gruntu na cmentarz została podpisana 17 października 1862 r. Zgodnie z umową, gmina miała m.in. ogrodzić teren murem i wybudować kostnicę, „dom przytułkowy, garbarnię albo szopę na skład narzędzi grzebalnych”. Podczas II wojny światowej "kirkut" został zdewastowany przez Niemców. Nagrobki były wyrwane i wykorzystywane do budowy basenu w Garwolinie. Ogrodzenie zostało zniszczone. Od tamtego czasu teren nie był oznakowany. Nie były ustalone granice nekropolii. Zaczęło się to zmieniać we wtorek,5 kwietnia 2022r.

– Małymi krokami, ale nareszcie udaje się oznaczyć cmentarz żydowski tzw. “Kirkut” w Sulbinach. Odtworzone zostały już granice cmentarza i zakopane słupy graniczne na działce o powierzchni prawie 2 ha, należącej do Lasów Państwowych. Na terenie cmentarza został już postawiony kamień, na którym zamontowana zostanie tablica informująca o istnieniu w tym miejscu cmentarza żydowskiego. Tablicę zamontuje Narodowy Instytut Dziedzictwa w ramach Programu identyfikacji i oznakowania cmentarzy żydowskich na terenie RP – informują przedstawiciele portalu historycznego Garwolin.org Dawny powiat Garwolin i okolice.

Dodatkowo powstanie tablica z ważnymi informacjami dotyczącymi cmentarza, jak również ludności wyznania mojżeszowego, którzy mieszkali w Garwolinie i okolicznych miejscowościach ponad 150 lat. Przy ul. Warszawskiej w Sulbinach, zamontowany będzie również drogowskaz informujący o istnieniu cmentarza.

– We wtorek, 5 kwietnia, wraz z Fundacją Koszary - Przywróćmy Pamięć i pracownikami Nadleśnictwa Garwolin oraz Lasów Państwowych przewieźliśmy na cmentarz trzy fragmenty macew, które zostały odkryte podczas prac ziemnych na terenie powiatu garwolińskiego i przekazane nam przez anonimowego darczyńcę. Macewy zostaną wkomponowane w teren wokół kamienia z tablicą. To nad czym aktualnie pracuje i to co się wydarzyło, mogę śmiało nazwać czymś wielkim! Czymś, na co trzeba było czekać ponad 80 lat – podkreśla Krzysztof Kot, współtwórca portalu Garwolin.org. Pasjonat dodaje także, że kolejne macewy już czekają na przewiezienie na "Kirkut".

Cmentarz gminy żydowskiej w Garwolinie został założony w stosunkowo dużym, bo czterokilometrowym, oddaleniu od centrum miasta, we wsi Sulbiny.

Teren pod nekropolię kahał uzyskał na mocy umowy o dzierżawie wieczystej zawartej w Garwolinie 17.10.1862 r. przed Teodorem Borkowskim, regentem Okręgu Garwolińskiego i Żelechowskiego, pomiędzy Florentyną i Józefem Wyczołkowskimi, współwłaścicielami dóbr Sulbiny Górne, a dozorcami bożnicznymi Jankielem Szpiro (kramarzem), Dawidem Wajntrubem (handlarzem owsem) i Jojne Gutermanem (kramarzem). Grunt o powierzchni 4 mórg miał kształt prostokąta (15 prętów szerokości i 80 prętów długości). Zgodnie z umową gmina miała teren ogrodzić murem, wykopać wokół rów z wałem, wystawić kostnicę, „dom przytułkowy, garbarnię albo szopę na skład narzędzi grzebalnych”. Dotychczasowi właściciele zastrzegli przy tym, że o pozwolenie na zagospodarowanie terenu pod nekropolię kahał musi uzyskać własnym kosztem. Gdyby gmina nie uiściła opłaty dzierżawnej, dziedzic dóbr Sulbiny Górne mógł zająć teren i na nowo go zagospodarować. Opłata roczna wynosiła 6 rubli srebrnych i zgodnie z umową miała być pobierana od 30.10.1863 roku. Umowa została wpisana do Księgi Wieczystej Dóbr Sulbiny Górne 05.03.1864 roku.

Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali miejsce pochówku garwolińskich Żydów. Nagrobki wyrwano i wykorzystano do budowy basenu w Garwolinie. Kilkadziesiąt lat później w miejscu wspomnianego basenu wzniesiono osiedle mieszkaniowe.

Obecnie na cmentarz można się dostać, mijając skrzyżowanie przy szpitalu i następnie skręcając do lasu w drugą gruntową drogę po lewej stronie. Cmentarz zlokalizowany jest ok. 60 m za dwiema skrytymi w lesie posesjami, po lewej stronie od drogi. Teren nie jest ogrodzony, porasta go las sosnowo-dębowy. Północną granicę nekropolii w sposób naturalny wyznacza niewielki strumień. W Garwolin jizkor-buch można odnaleźć zdjęcie wykonane na tym cmentarzu przed II wojną światową. Jak wynika z fotografii, teren nekropolii nie był wówczas zalesiony, znajdowało się na nim wiele – zapewne piaskowcowych – nagrobków z polichromią[1.1].

Dziś na terenie nekropolii jest około 25 nagrobków, których część nie uległa przemieszczeniu i znajduje się w miejscu właściwego pochówku. Przeważają macewy wykonane z prostych kamieni granitowych, występują także pojedyncze nagrobki z piaskowca, z wklęsłymi, prymitywnie wykutymi inskrypcjami w języku hebrajskim. Stan zachowania większości z nich nie pozwala na odczytanie napisów. Płaskorzeźby w zwieńczeniach nagrobków występują tylko na kilku kamieniach. Są to głównie świeczniki, symbol umieszczany na grobach żydowskich kobiet. W zachodniej części cmentarza widać dużą płytę, stanowiącą zabezpieczenie grobu. W kilku miejscach widać zagłębienia - być może rozkopane groby.
Źródło: sztetl.org.pl

Źródło inf. i zdj.: Dawny Powiat Garwolin i okolice, oprac. ur